Sắc tố da thay đổi bất thường dẫn đến tình trạng da không đều màu. Tình trạng này ảnh hưởng đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh. Hầu hết các bệnh lý liên quan đến sắc tố da đều lành tính. Trong bài viết này, hãy cùng Lunaria tìm hiểu sắc tố da là gì, các bệnh liên quan đến rối loạn sắc tố da và phương pháp điều trị.
Sơ lược về sắc tố da
Sắc tố da là yếu tố tạo nên màu sắc tự nhiên của da, tóc, võng mạc hay màng nhầy. Nguyên nhân hình thành sắc tố tùy thuộc vào sự lắng đọng của melanin – một loại sắc tố được sản xuất từ melanocytes. Một số vấn đề về da liên quan đến sắc tố bao gồm: Tăng sắc tố (tồn tại quá nhiều sắc tố), giảm sắc tố (tồn tại quá ít sắc tố) và khử sắc tố (mất sắc tố).
Sắc tố da được định nghĩa là màu sắc tự nhiên của da mỗi người (Nguồn: Internet)
1. Melanin là gì?
Sắc tố Melanin ảnh hưởng trực tiếp đến màu da tự nhiên của con người. Loại sắc tố này hình thành màn bảo vệ cho làn da dưới tác động của tia UV. Melanin quy định màu da và tóc bao gồm 2 loại chính:
- Eumelanin: Đây là loại sắc tố có màu đen hoặc nâu đậm. Những người có nhiều eumelanin thường có màu da tối, không rõ nét.
- Pheomelanin (hay còn gọi là melanin đỏ): Đây là loại sắc tố thường được tìm thấy ở những người có làn da trắng hoặc tóc màu đỏ. Pheomelanin không có khả năng bảo vệ da khỏi tia UV. Và quá trình tổng hợp pheomelanin có thể tạo ra các gốc tự do tấn công da..
Tỷ lệ giữa các loại melanin này trong cơ thể mỗi người không giống nhau. Do đó, màu da tự nhiên và phản ứng của da với ánh nắng mặt trời cũng sẽ khác nhau.
2. Chức năng của melanin
- Bảo vệ da: Melanin hấp thụ và phân tán tia UV. Giúp giảm thiểu nguy cơ tổn thương DNA trong các tế bào da. Từ đó giảm nguy cơ ung thư da.
- Ảnh hưởng đến màu da và tóc: Hàm lượng và loại melanin quyết định màu da, tóc và mắt của mỗi người. Người có hàm lượng eumelanin cao thường có da và tóc sẫm màu. Trong khi người có nhiều pheomelanin thường có tóc đỏ hoặc vàng.
3. Sự hình thành melanin và các yếu tố ảnh hưởng
Quá trình sản xuất melanin, gọi là melanogenesis, được kích thích bởi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Khi da tiếp xúc với tia UV, các tế bào hắc tố sản xuất melanin để bảo vệ các tế bào da khỏi bị tổn thương.
Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất melanin:
- Di truyền: Quyết định cơ bản về lượng melanin mà cơ thể sản xuất.
- Ánh sáng mặt trời: Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời kích thích sản xuất melanin, dẫn đến hiện tượng da sạm nắng.
- Hormone: Một số hormone có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất melanin.
- Tuổi tác: Sự sản xuất melanin có thể thay đổi theo tuổi.
Hoạt động của sắc tố da
Quá trình hình thành diễn ra qua 4 giai đoạn sau:
- Giai đoạn 1: Sắc tố da được kích thích bởi tia cực tím và các hoạt chất sinh học tồn tại trong tế bào da.
- Giai đoạn 2: Các tế bào melanocyte trong da bắt đầu sản xuất melanin, sắc tố chính của da.
- Giai đoạn 3: Melanin được vận chuyển từ melanocyte đến lớp biểu bì của da.
- Giai đoạn 4: Trong quá trình tái tạo da, các tế bào da mới được hình thành ở lớp biểu bì. Và melanin sẽ được vận chuyển lên bề mặt da theo cơ chế liên tục. Điều này dẫn đến việc màu sắc tổng thể của da được xác định và duy trì.
4 giai đoạn hình thành chính trên da (Nguồn: Internet)
Các loại bệnh lý liên quan đến rối loạn sắc tố da và phương pháp điều trị
Việc da sáng hoặc tối hơn so với màu sắc bình thường chính là biểu hiện của rối loạn sắc tố trên da. Dưới đây là hai bệnh lý liên quan đến rối loạn sắc tố thường gặp nhất:
1. Tăng sắc tố da
Tăng sắc tố da là tình trạng da trở nên sẫm màu hơn so với vùng da xung quanh. Do sự tăng cường sản xuất melanin hoặc tích tụ melanin trong da. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến mọi loại da và có thể xuất hiện ở bất kỳ phần nào của cơ thể. Dưới đây là một số nguyên nhân và phân loại:
Nguyên nhân của tăng sắc tố da:
- Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời: Tia tử ngoại (UV) kích thích sản xuất melanin, có thể dẫn đến sạm da hoặc hình thành các đốm nâu (tàn nhang).
- Viêm nhiễm và tổn thương da: Sau khi da bị tổn thương do mụn trứng cá, cắt, bỏng hoặc các viêm nhiễm khác… Cơ thể có thể phản ứng bằng cách sản xuất thêm melanin ở khu vực đó, dẫn đến tăng sắc tố sau viêm (PIH).
- Thay đổi nội tiết tố: Tăng sắc tố có thể xảy ra do thay đổi hormone. Chẳng hạn như trong thai kỳ (nám da hay chloasma) hoặc do sử dụng thuốc tránh thai.
- Dược phẩm: Một số loại thuốc có thể gây tăng sắc tố như tác dụng phụ. Bao gồm thuốc hóa trị liệu, thuốc kháng sinh và một số loại thuốc chống viêm.
- Rối loạn nội tiết: Các bệnh lý như bệnh Addison có thể dẫn đến tăng sắc tố.
Các loại tăng sắc tố da:
- Nám da (Melasma/Chloasma): Thường xuất hiện ở phụ nữ mang thai, do thay đổi hormone. Các mảng tối thường xuất hiện ở mặt, đặc biệt là trên trán, má, và vùng quanh miệng.
Hình ảnh tham khảo về tình trạng nám da (Nguồn: Internet)
- Tàn nhang (Freckles): Những đốm nhỏ, có màu nâu hoặc đen, thường xuất hiện trên các vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, như mặt và cánh tay.
Tàn nhang (Nguồn: Internet)
- Đốm nâu do tuổi tác (Age Spots/Liver Spots): Xuất hiện nhiều ở người lớn tuổi, thường ở các vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng như mặt, tay và vai.
Đốm nâu (Nguồn: Internet)
- Tăng sắc tố sau viêm (Post-Inflammatory Hyperpigmentation – PIH): Xuất hiện sau khi da bị tổn thương hoặc viêm. Chẳng hạn như mụn trứng cá, vết cắt, bỏng hoặc viêm da.
Hình ảnh tăng sắc tố sau viêm (Nguồn: Internet)
Phương pháp điều trị tăng sắc tố da:
Invisible Physical Defense – Kem chống nắng vật lý bảo vệ da khỏi tia UV + ánh sáng xanh
- Sử dụng kem chống nắng: Bảo vệ da khỏi tia UV để ngăn ngừa tăng sắc tố da.
- Sản phẩm làm sáng da: Chứa các thành phần như hydroquinone, axit kojic, vitamin C, niacinamide. Hoặc axit azelaic để giảm sản xuất melanin và làm sáng vùng da tối màu.
- Điều trị chuyên sâu:
- Peel da hóa học: Sử dụng các loại axit để loại bỏ lớp da sẫm màu.
- Laser và liệu pháp ánh sáng: Sử dụng tia laser để phá vỡ các sắc tố melanin.
- Vi kim (Microdermabrasion): Tẩy tế bào chết cơ học để thúc đẩy tái tạo da mới.
- Chăm sóc da đúng cách: Tránh tự ý nặn mụn hoặc làm tổn thương da, và sử dụng các sản phẩm dịu nhẹ.
Tăng sắc tố da có thể ảnh hưởng đến sự tự tin và thẩm mỹ. Nhưng với các phương pháp điều trị và chăm sóc đúng cách, có thể cải thiện tình trạng này hiệu quả.
2. Giảm sắc tố da
Giảm sắc tố da là tình trạng mà da trở nên nhạt màu hơn. Nguyên nhân do sự suy giảm hoặc thiếu hụt melanin, sắc tố chính quyết định màu da. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến mọi loại da. Và có thể xuất hiện ở bất kỳ phần nào của cơ thể. Dưới đây là một số nguyên nhân và loại giảm sắc tố da:
Nguyên nhân của giảm sắc tố da:
- Bạch tạng (Albinism): Là một tình trạng di truyền hiếm gặp. Trong đó cơ thể không thể sản xuất melanin, dẫn đến da, tóc và mắt có màu rất nhạt. Cũng như dễ bị tổn thương bởi ánh sáng mặt trời.
- Bệnh bạch biến (Vitiligo): Một rối loạn tự miễn dịch. Trong đó hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào hắc tố. Dẫn đến gây ra các mảng da nhạt màu hoặc trắng.
- Tổn thương da: Sau khi da bị tổn thương do bỏng, vết cắt sâu, hoặc viêm nhiễm, tế bào mới tái tạo có thể thiếu sắc tố melanin, dẫn đến các vùng da nhạt màu.
- Nhiễm trùng và viêm nhiễm: Một số bệnh nhiễm trùng hoặc viêm nhiễm da có thể gây ra việc da không đều màu. Chẳng hạn như bệnh phong hoặc nhiễm nấm da.
- Hóa chất và thuốc: Một số hóa chất và thuốc có thể gây giảm sắc tố như tác dụng phụ. Chẳng hạn như corticosteroid bôi ngoài da hoặc một số loại thuốc điều trị ung thư.
Các loại giảm sắc tố da:
- Bạch tạng (Albinism): Do thiếu hụt hoặc không có enzyme tyrosinase, enzyme cần thiết để sản xuất melanin. Người bị bạch tạng có làn da, tóc và mắt rất nhạt màu. Và đặc biệt dễ bị tổn thương bởi tia UV.
- Bệnh bạch biến (Vitiligo): Xuất hiện các mảng da mất sắc tố do sự phá hủy của tế bào hắc tố. Các mảng này có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu trên cơ thể. Và có kích thước và hình dạng không đồng đều.
- Giảm sắc tố sau viêm (Post-Inflammatory Hypopigmentation): Xảy ra sau khi nền da bị tổn thương hoặc viêm. Ví dụ như sau các vết bỏng, vết cắt, hoặc viêm da. Các vùng da bị tổn thương không sản xuất đủ melanin trong quá trình hồi phục. Dẫn đến giảm sắc tố.
Phương pháp điều trị giảm sắc tố da:
- Sử dụng kem chống nắng: Bảo vệ các vùng da nhạy cảm khỏi tác hại của tia UV. Nhằm ngăn ngừa tổn thương thêm và giảm nguy cơ ung thư da.
- Liệu pháp ánh sáng và laser: Một số phương pháp điều trị bằng laser có thể kích thích sản xuất melanin. Hoặc loại bỏ các vùng da bị giảm sắc tố để làm đều màu da.
- Sản phẩm làm sáng da: Trong trường hợp nhẹ, có thể sử dụng các sản phẩm chứa chất làm sáng da. Có thể kể đến như hydroquinone, axit kojic. Hoặc vitamin C để làm đều màu da.
- Cấy ghép da hoặc tế bào hắc tố: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, các phương pháp cấy ghép tế bào hắc tố. Hoặc ghép da có thể được sử dụng để phục hồi màu sắc cho các vùng da bị mất sắc tố.
- Tư vấn và hỗ trợ tâm lý: Giảm sắc tố da có thể ảnh hưởng đến tâm lý và tự tin của người bệnh. Vì vậy tư vấn và hỗ trợ tâm lý là quan trọng.
Giảm sắc tố da có thể gây ra những ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ và tâm lý. Với các phương pháp điều trị và chăm sóc phù hợp, tình trạng này có thể được cải thiện. Đối với những bệnh nhân bị giảm sắc tố da như bạch biến hoặc bạch tạng, có thể sử dụng các phương pháp thẩm mỹ để che giấu khuyết điểm. Một số loại thuốc corticosteroid cũng có thể được dùng để kiểm soát quá trình tiến triển của bệnh. Liệu pháp ánh sáng cũng là một phương pháp phổ biến để điều trị giảm sắc tố da.
Cách phòng ngừa tình trạng rối loạn sắc tố da
Phòng ngừa tình trạng rối loạn sắc tố da gồm việc bảo vệ da khỏi các yếu tố có thể gây ra sự thay đổi sắc tố. Bên cạnh đó, duy trì một lối sống lành mạnh là điều tiên quyết. Dưới đây là một số biện pháp cụ thể để phòng ngừa:
1. Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời:
Protection 50 Sport SPF50 – Kem chống nắng dành cho người chơi thể thao kháng nước + mồ hôi
- Sử dụng kem chống nắng: Chọn kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên và bảo vệ phổ rộng (bảo vệ cả tia UVA và UVB). Bôi kem chống nắng ít nhất 15-30 phút trước khi ra ngoài. Và thoa lại mỗi hai giờ, hoặc sau khi bơi lội hoặc đổ mồ hôi nhiều.
- Đội mũ và mặc quần áo che chắn: Đội mũ rộng vành, đeo kính râm… Và mặc quần áo dài tay khi ra ngoài để giảm thiểu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
- Tránh ánh nắng mặt trời mạnh: Hạn chế ra ngoài vào giờ cao điểm từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Đây là thời điểm tia UV mạnh nhất.
2. Chăm sóc da đúng cách:
- Tránh sử dụng các sản phẩm gây kích ứng: Chọn các sản phẩm chăm sóc da dịu nhẹ. Bảng thành phần không chứa hóa chất gây kích ứng. Và tránh sử dụng các sản phẩm có chứa cồn hoặc hương liệu mạnh.
- Giữ ẩm cho da: Sử dụng kem dưỡng ẩm phù hợp với loại da của bạn. Hành động này giúp giữ cho da luôn mềm mại và khỏe mạnh.
3. Duy trì lối sống lành mạnh:
- Chế độ ăn uống cân bằng: Ăn nhiều trái cây và rau quả giàu vitamin và khoáng chất. Đặc biệt là các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin C và E,… Vì chúng có thể giúp bảo vệ da khỏi tổn thương do tia UV và thúc đẩy sự lành mạnh của da.
- Uống đủ nước: Giữ cho cơ thể đủ nước giúp duy trì độ ẩm cho da. Và việc uống đủ nước sẽ tăng cường chức năng bảo vệ tự nhiên của da.
4. Điều trị kịp thời các vấn đề về da:
- Điều trị mụn và viêm nhiễm da: Sử dụng các sản phẩm trị mụn và điều trị viêm nhiễm kịp thời. Nhằm ngăn ngừa tình trạng tăng hoặc giảm sắc tố sau viêm.
- Khám da liễu định kỳ: Thường xuyên kiểm tra da và tham khảo ý kiến của bác sĩ da liễu nếu có bất kỳ thay đổi bất thường nào trên da, để được tư vấn và điều trị kịp thời.
5. Tránh tiếp xúc với các chất gây hại:
- Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại: Tránh tiếp xúc với các hóa chất có thể gây kích ứng da. Ví dụ như thuốc tẩy, hóa chất trong mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, và các chất gây dị ứng.
- Sử dụng bảo hộ lao động: Nếu làm việc trong môi trường có tiếp xúc với hóa chất hoặc ánh sáng mạnh. Hãy sử dụng thiết bị bảo hộ lao động phù hợp.
6. Giảm căng thẳng:
- Quản lý sự căng thẳng: Tập thể dục đều đặn, thực hành thiền, yoga. Hoặc các kỹ thuật thư giãn khác để giảm căng thẳng, vì căng thẳng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe da.
Việc duy trì các biện pháp phòng ngừa này có thể giúp giảm nguy cơ mắc các rối loạn sắc tố da. Đồng thời, giữ cho làn da khỏe mạnh, đều màu.
Bài viết trên đã đề cập đến các thông tin liên quan đến sắc tố da và các giải pháp giúp cải thiện tình trạng rối loạn sắc tố da. Nếu không được điều trị đúng cách, hiện tượng này có thể trở nặng và gây nhiều vấn đề khác trên da. Đừng quên liên hệ với Luna nếu bạn cần tư vấn chăm sóc da. Hay cần tìm hướng điều trị phù hợp với các vấn đề về làn da cá nhân của mình nhé!
